Ayak topu

Türkiye’ye futbolu 19.yüzyılın başlarında İngilizler getirdi. Bu konuda önce, İslam’a aykırılık tartışması yaşandı. Dönemin anlayışına göre, futbol İslam gelenekleriyle bağdaşmadığından bu spor dalının öncüleri Müslüman olmayan azınlık mensuplarıydı. Özellikle İzmir ve Selanik’deki Rum, Ermeni, İngiliz ve İtalyan asıllılar, kendi aralarında kurdukları takım ve kulüplerde futbol oynamaya başladı. 1875 yılında Selanik’te, 1877’de İzmir’de futbol, azınlıkların oynadığı, Müslümanların da seyrettiği bir oyun olarak dikkati çekti. ‘Ayaktopu’, 1930’lu yıllarda en popüler spor dalı haline geldi.

1980 yılı Türkiye’deki birçok alanda olduğu gibi futbol için de bir milattır. Bu tarihten sonra futbolun önemini çabuk kavrayan dönemin hükümetleri tarafından yakın ilgi gösterilmiş ve futbolun geniş kitleler üzerindeki etkisinden yararlanılmaya çalışılmıştır. Askeri yönetim gençleri terör belasından uzaklaştırmak için futbolun çekiciliğinden yararlanmış, depolitizasyon sürecinin sağlanması için futbol ve futbol sahaları kullanılmıştır. Ankaragücü’nün Kenan Evren’in talimatı ile birinci lige alınması da yine bu dönemde gerçekleşmiştir. Hükümetlerin futbolu kendi siyasal amaçları doğrultusunda kullanmaya çalışmalarının ilk örneği o yıllarda ‘politik lig’ olarak adlandırılan üçüncü ligin kuruluşudur. 1987 yılında ligden düşen bazı takımların tekrar lige alınmaları sağlanmış, bu durum 1.lige kadar ulaşınca ligler üç hafta kadar durdurulmuş ve Kocaelispor ile Bursaspor tekrar 1.lige alınmışlardır. Futbolun yaygınlaştırılmasını amaçlayan dönemin siyasileri, o yıllarda ‘politik lig’ olarak adlandırılan 3.ligin kurulmasına karar vermiş ve kararını gerekli alt yapıyı oluşturmadan uygulamaya koymuştur.  İstisnasız her kentin, büyük ilçelerin takımlarının bu ligde mücadele etmesinin sağlanması ile “herkes futbol sevdasına dalacak, kafalar başka hiçbir şey için yorulmayacaktır.”

Futbola adeta toplumumuzu bir arada tutan tutkal işlevi yüklenmiş ve devlet gençleri ‘futbol’ kanalıyla kazanmaya çalışmıştır.

Türkiye’de futbol 1980’lerin ortasına kadar kendi içimizde oynadığımız, sınırların dışına çıktığımızda ise şerefli yenilgilerle döndüğümüz bir yapıyı, batıya olan hayranlığı temsil eden bir alandı.  Bugün ise Türk milli takımının katıldığı uluslararası futbol karşılaşmalarında da kendini Avrupa’ya kanıtlama, Türklerin ne olduğunu gösterme duygusu hakim. En sevilen tezahürat da meydan okuma hatta kendini kanıtlama sözcükleri içeriyor.  “Avrupa Avrupa duy sesimizi, bu gelen Türklerin ayak sesleri…” Kazanma, ölümüne başarı elde etme düşüncesi oyunun ruhunu ve özünü yok etti, “Vur-kır-parçala- bu maçı kazan” mantığı futbol sahalarına yerleşti. Taraftarların yan yana maç izlemesi bizlerin göremediği bir nostalji olarak kaldı.

Önceleri gençleri terörden uzaklaştırmak için kullanılan aşırı doz futbol, daha sonra kendi canavarını kendi yarattı. Fanatik gruplar, tribünden gerçek taraftarı kaçırdı. 80’li yıllarda başlayan depolitizasyon süreci şimdi karşımıza “futbol fanatizmi” olarak çıkmakta. Her şeyin ölçüsü önemli, bakın 80’li yılların yan etkisi, günümüzde sadece futbola böyle yansımış. Diğer alanlarda da benzer ipuçlarını takip edin, Bakın nereye gidiyoruz.