Odunluk’daki su baskını neden oldu?

İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Bursa Şubesi Ulaşım Komisyonu, geçtiğimiz hafta Bursa’da etkili olan sağanak yağışın ardından Odunluk’da bulunan Hafif Raylı Sistem (HRS) istasyonunda yaşanan su baskınının tekrar yaşanmaması için değerlendirme ve çözüm önerilerini içeren raporunu hazırladı.

Geçtiğimiz hafta Bursa’da etkili olan sağanak yağışın ardından birçok ilçe su baskınlarından etkilenirken, Nilüfer İlçesinin Odunluk mevkiinde bulunan Hafif Raylı Sistem (HRS) istasyonu da su baskınına uğradı. Bu su baskını ile Bursa Uludağ Üniversitesi yönündeki HRS hattında ulaşım geçici süre ile kapanırken kent içi ulaşımda aksamalar yaşandı. İMO Bursa Şubesi Ulaşım Komisyonu, HRS Odunluk İstasyonu’nun da bu sorunun tekrar yaşanmaması için rapor hazırladı.

İMO Bursa Şubesi Ulaşım Komisyonu’nun hazırladığı rapor şu şekilde:

Odunluk Bölgesi, Bursa’nın batısında Nilüfer İlçesi sınırları içerisinde yer alır ve Bursa’nın merkezine yaklaşık 12 kilometre mesafededir. Uludağ’ın batı eteklerinde bulunması, bölgenin topografik yapısının şekillenmesinde önemli bir faktördür. Genellikle 100 ila 250 metre arasında değişen bir yükseltiye sahiptir. Çeşitli tepe ve vadilerle karakterizedir. Bölge, genel olarak tepelik bir yapıya sahip olup vadiler su akışını ve tarımsal faaliyetleri desteklemekle beraber doğusunda yer alan Nilüfer Çayı bölgenin en önemli su kaynağı olup tarım ve sulama faaliyetlerinde kritik bir rol oynar. Çayın varlığı, bölgenin hem tarımsal hem de kentsel gelişiminde önemli bir etkendir. Bölgenin toprak yapısı genellikle alüvyonlu ve verimlidir, bu da tarım için uygun bir ortam sunar. Ancak, son yıllarda hızlı yapılaşma nedeniyle doğal arazi şekilleri büyük ölçüde değişim göstermiş, şehirleşme süreci ile bu verimli toprakların çoğunun bu alana ayrılmasına neden olmuştur. Bunun sonucunda hızlı bir şekilde gelişen ve son yıllarda özellikle konut ve ticaret merkezleriyle öne çıkan bir bölge haline gelmiştir.

Yağış ve altyapı durumu

Bursa’nın Nilüfer İlçesi, son yıllarda hızla gelişen ve büyüyen bir bölge olarak dikkat çekmektedir. Bu büyüme, beraberinde altyapı ve çevre sorunlarını da getirmiştir. Nilüfer İlçesine bağlı Odunluk Bölgesi, Bursa’nın modern yerleşim alanlarından biridir ve yağışlar sırasında altyapı sistemlerinin performansı büyük önem taşır. Hafif raylı sistem hattında oluşan su baskını, birkaç ana faktörün bir araya gelmesi sonucu meydana gelmiştir. Bu tür olayların detaylı analizinde genellikle şu nedenler göz önünde bulundurulur: Aşırı yağışlar, drenaj sistemi yetersizliği, altyapı sorunları, arazi yapısı ve eğimi, kanalizasyon ve su yollarının tıkanması, iklim değişikliği ve aşırı hava olayları şeklindedir.

Odunluk Bölgesi, Marmara Bölgesi’nde yer aldığından, Bursa’nın genel iklim özelliklerini taşır. Bursa’nın iklimi, Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında geçiş özelliği gösterir. Bu nedenle, bölge dört mevsim boyunca farklı yağış tipleri ve miktarları alır. Bursa’da yıllık ortalama yağış miktarı 700-800 mm civarındadır. Bu miktar, şehirdeki su kaynakları için yeterli olsa da yoğun yağış dönemlerinde altyapı sistemlerinde baskı oluşturmaktadır. En fazla yağış genellikle kış ve ilkbahar aylarında görülmektedir. Yaz ayları ise daha kurak geçse de ani sağanak yağışlar yaşanabilmektedir.

Yağışın altyapı üzerindeki etkisi

Odunluk Bölgesinde yağışlar, özellikle yoğun sağanak yağmurlar sırasında altyapı sistemlerini zorlamaktadır. Bölgede hızlı kentleşme ve yoğun yapılaşma, doğal su yollarının ve drenaj sistemlerinin yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Bu bölgede yağış sonrası suyun hızla tahliye edilmesini sağlamak için kapsamlı bir drenaj sistemi gereklidir. Ancak hızlı yapılaşma ve bölgenin topoğrafik yapısı, mevcut drenaj altyapısının yetersiz kalmasına yol açmaktadır. Mevcut drenaj sistemlerinin kapasitesi, özellikle aşırı yağış dönemlerinde suyun etkin bir şekilde tahliye edilmesi için yetersiz kalmıştır. Bu durum, su baskınlarına ve taşkınlara neden olmuştur.

Tıkanma ve bakım sorunları 

Drenaj sistemlerinin tıkanması, özellikle sonbahar aylarında yaprak dökümü ve inşaat atıkları gibi nedenlerle sıkça karşılaşılan bir sorundur. Düzenli bakım yapılmaması, bu sistemlerin etkinliğini azaltmıştır.

Yol ve altyapı inşaatları

Odunluk, Bursa’nın gelişen bir bölgesi olarak sürekli yeni inşaat projelerine ev sahipliği yapmaktadır. Bu projeler, geçici altyapı sorunlarına ve su akışının yön değiştirmesine neden olmaktadır.

Geçici altyapı sorunları: İnşaat faaliyetleri sırasında yollar ve geçici drenaj sistemleri suyun etkin bir şekilde yönetilmesini zorlaştırmıştır.

Altyapı uyum sorunları: Yeni yapılan yollar ve binalar, mevcut altyapı sistemleriyle uyumsuzluk oluşturmuş ve suyun doğal akışını engellemiştir.

Altyapı yatırımları

Yatırım ve Geliştirme Projeleri ile yeni su kanalları, genişletilmiş drenaj sistemleri ve yağmur suyu toplama çözümleri gibi altyapı geliştirme projeleri, bölgenin su yönetimini iyileştirmek için hayata geçirilmelidir. Çevresel Planlama ile altyapı projeleri, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için de planlanmalıdır. Su yönetimi stratejileri, doğal habitatları korumak ve su baskınlarını azaltmak için önemlidir.

Geleceğe yönelik çözüm önerileri

Odunluk Bölgesindeki altyapı sorunlarını ele almak ve yağışların olumsuz etkilerini minimize etmek için bazı stratejiler önerilebilir: Altyapı Güçlendirme, Planlama ve Yönetim, Toplumsal Farkındalık ve Katılım.

Drenaj sistemlerinin iyileştirilmesi: Mevcut drenaj sistemlerinin kapasitesini artırmak ve tıkanıklıkları önlemek için düzenli bakım ve yenileme çalışmaları yapılmalıdır.

Su toplama ve depolama sistemleri: Yağmur sularının etkin bir şekilde toplanması ve depolanması için yağmur suyu toplama sistemleri kurulmalı ve böylece su baskınlarını önlerken suyun tekrar kullanımı da sağlanmalıdır.

Altyapı ve şehir planlama uyumunun artırılması: Yeni yapılaşma ve altyapı projelerinin planlanması sırasında, mevcut sistemlerle uyumlu ve sürdürülebilir çözümler geliştirilmelidir.

Çevresel etki değerlendirmesi: Yeni projelerin çevresel etkileri dikkatlice değerlendirilerek, su yönetimi üzerindeki olumsuz etkiler minimize edilmelidir.

Bilgilendirme ve eğitim: Bölge sakinlerine, su yönetimi ve çevresel sürdürülebilirlik konularında bilgilendirme ve eğitim programları düzenlenmelidir.

Toplum katılımı: Yerel halkın altyapı projelerine katılımı teşvik edilerek, sorunların daha etkili ve kalıcı bir şekilde çözülmesi sağlanmalıdır.

HRS hattında baştan sona risk analizi yapılmalıdır

Odunluk mevkiinde yaşanan su baskını, yukarıda belirtilen faktörlerin bir kombinasyonu sonucu oluşmuştur. Aşırı yağışlar, yetersiz altyapı ve drenaj sistemleri, bölgenin coğrafi yapısı gibi etkenler bu tür olayların temel nedenlerindendir. Kısa zaman diliminde hızla gelişen ve değişen Bursa gibi Odunluk Bölgesi’nin de bu değişimden fazlasıyla etkilendiğini söyleyebiliriz. Öyle ki planlar dahilinde olmasa da bölgedeki yoğunluğa hizmet vermek adına ortaya çıkan ve yakın zamanda kullanıma açılan Odunluk HRS istasyonunun 4 Temmuz’da gerçekleşen yağıştan etkilendiği ve 2 numaralı HRS hattının, Acemler-Üniversite bağlantının kesildiği gözlemlenmiştir. İlk açıklamalar neticesinde yoğun yağışın mevcut yağmur suyu hattının yükü taşıyamadığı, bunun sonucunda bölgedeki binaların bodrum katları ve Odunluk İstasyonu gibi alçak kotta bulunan yapıların sular altında kalmasına sebep olduğudur. Bu sebeple toplu ulaşım ağının bel kemiği rolünde bulunan HRS hattının baştan sona risk analizi yapılmalıdır. Her ne kadar hattın büyük çoğunluğu yer üstünde bulunsa da Ataevler İstasyonu hariç tüm istasyonların yolcu bağlantıları yer altından yapılmaktadır. 4 Temmuz’da yaşanan olumsuz durumun yolcu dolu bir istasyon yapısında aniden yükselmesinin geri dönüşü olmayan sonuçlar doğuracağı unutulmamalıdır. Yine şehri doğu batı aksında aşan İzmir/Mudanya – Ankara Yolu boyunca karayolu üzerinde bulunan köprülü kavşakların (bat-çık) yağmur suyu deşarjları kontrol edilmeli, gerek duyulması halinde pompa düzenekleri kurulmalıdır. Ayrıca geçen hafta gerçekleşen yağış sonrası şehrin yüksek kesimlerinden yağışla beraber oluşan moloz taşınımlarının ana yollara kadar geldiği gözlemlenmiş olup benzer durumların yaşanmaması için bu gibi riskli noktalar ıslah edilmelidir.

Değişen hava koşulları ve küresel ısınmanın sonucunda geçtiğimiz perşembe günü metrekareye düşen yağmur miktarı hiç şüphesiz ne ilk ne de son yağış olacaktır. Dolayısıyla bugünden itibaren zaman kaybetmeksizin tüm risk analizleri yapılarak ve yukarıda anlatılan çözüm önerileri de dikkate alınarak gerekli adımlar atılmalıdır. Amacımız oluşan bu olumsuz durumlara bir suçlu bulmaktan ziyade bundan sonra benzer durumların yaşanmamasıdır.

2050 Kent Anayasa çalışmaları bir an önce başlamalı

İMO Bursa Şubesi olarak 2050 Bursa Anayasası’nın bir an önce hazırlanması konusundaki ısrarımız bu yaşanan olayla tekrar haklılığımızı ortaya koymuştur. O yüzden diyoruz ki ulaşımdan altyapıya, tarımdan kentleşmeye, turizmden su yapılarına, depremsellikten kentsel dönüşüme kadar sağlıklı çözümler ve adımlar atmak daha dirençli ve huzurlu yaşanabilir bir gelecek inşa etmek için 2050 Kent Anayasa çalışmaları bir an önce başlamalı ve ortak akılla oluşturulmalıdır.