Bağımsız bilim, bağımsız medya

Son zamanlarda ülkemizi ve dünyayı ilgilendiren çok fazla bilimsel çalışmalarla ilgili haberlerle karşılaşıyoruz.

Lise yıllarında sözel bölümde eğitim görmüş, üniversiteyi ise yine bu alanla ilişkili iletişim fakültesinde tamamlamış biri olarak bazen canımı sıkan bir durumla karşılaşıyorum. Gazeteci de olsanız ne yazık ki bu bilimsel çalışmaları doğru bir şekilde anlayamayabiliyorsunuz.

Aktarmadan önce olayları doğru bir şekilde anlayabilmek önemli.

Podcast kültürüne bir türlü alışamadım. Görsel olarak desteklenen anlatımlar her zaman daha etkili oluyor bana göre.

Bir süredir bu konuyu kafaya takmış biri olarak evde bir iş yaparken, otobüste, metrodayken bazı video içerikleri izliyorum.

Yine boş bir vaktimde kendimi dipsiz bir kuyu olarak tanımladığım Youtube’un derinliklerinde buldum.

Belki abartılı gelecek ama ‘büyük patlama’ olarak tanımlanan ve evrenin dinamiklerinden bahsedilen bir içerikte bazı noktaların bendeki eksikliğini hissettim.

Bu yüzden arama kutusuna bana biraz da ‘sihirli’ gelen o kelimeleri yazdım.

“Kuantum Fiziği”

O bilim alanında uzmanlaşacak kadar ağır bir ders almaktan bahsetmiyorum.

Ve evet her alanla ilgili sonsuz bir bilgi birikimine erişmek mümkün değil.

Ama yapabildiğim kadarını neden yapmayayım?

Okulda bize öğretilmek istenenleri hep günlük hayatta işe yararlılığına ya da sınavda çıkma ihtimaline göre ‘hafızaya attık’ bir çoğumuz.

Bu belki eğitim sisteminden belki de bulunduğumuz toplumun/ sınıfın bize dayattığı bir şeydi. Orasını kestiremiyorum.

Gün içinde bazılarımız onlarca, mesleğin içindekiler ise yüzlerce haberle karşılaşıyor.

Ancak neden karşılaştığımız haber ve içeriklere ajansların, haber sitelerinin ve içerik üreticilerinin abartma yüzdesine göre önem veriyoruz?

Karşılaştığımız şeyin, kişilerin veya kurumların para karşılığı servis ettirdiği bir reklam içeriği olup olmadığına nasıl bu kadar emin olabiliyoruz?

İşte medya okur yazarlığı burada devreye giriyor.

Okuduklarımızı, gördüklerimizi doğru yorumlayabilmek için okul yıllarından itibaren medya okur yazarlığı teşvik edilmeli.

Bilim okur yazarlığı da böyle…

Dedim ya YouTube dipsiz bir kuyu, aynı iletişim alanı gibi.

Peki ben bu Kuantum Fiziğine Giriş içeriğini nerede buldum dersiniz?

Son günlerde ana haberlerde, internet sitelerinde, sosyal medyada gördüğümüz birinin içerik ürettiği kanalda.

Şükrü Furkan Öztürk dediğimde belki anımsamayabilirsiniz.

“4 milyar yıl önce yaşamın nasıl başladığına dair gizemi ortaya çıkardığı keşfi ile Harvard Üniversitesi Fizik Bölümünün “Gertrude ve Maurice Goldhaber” ödülünün sahibi olan Türk fizikçi” cümlesi biraz daha tanıdık gelebilir.

Henüz 25 yaşındaki bu genç adamın kendine vazife edindiği bir görevi daha var.

Kendisi bir bilim iletişimcisi.

İlk videosunu 6 yıl önce paylaşmış. Ders çalışma tavsiyelerinden kitap önerilerine, sanattan matematik ve fiziğe kadar pek çok konuyla ilgili bilgilerini ve görüşlerini burada aktarmış Furkan Öztürk.

Üstelik çok yalın bir dil ile, herkesin anlayabileceği şekilde.

Bu kelimeden çok hoşlanmasam da halk tabiri ile çok da efendi ve mütevazı bir izlenim veriyor.

Derdinin de çok daha fazla abone, çok daha fazla beğeni değil de yalnızca bilim olduğu çok açık.

Çağrı Mert Bakırcı öncülüğünde, yıllar önce ODTÜ “Biyoloji ve Genetik Kulübü” üyeleri tarafından kurulan Evrim Ağacı ve Barış Özcan gibi isimler de bilim iletişimi için gösterilecek örnek isimler arasında.

Peki bilim iletişimi neden önemli.

Maalesef ki bizler dünyanın neresinde olursak olalım bazı bilimsel gelişmelere halen ‘günlük hayatta ne işimize yarayacak ki’ mantığı ile yaklaşabiliyoruz.

Bilime yapılan yatırımları boş, bilim insanları ise sadece çok kitap okuyan ya da birileri tarafından torpillenen kişilermiş gibi yorumlanabiliyor.

Evet bilim maliyetli ve küçük sandığımız çalışmalar için on yıllar gerekebilir.

Ancak unutulmamalıdır ki bizim için küçük gibi görünse de bazı çalışmalar bilim dünyası için çok çok önemli çoğu zaman.

Bunun en önemli sebebi ise gelecekte yapılacak çalışmalar için zemin oluşturması, bunları kolaylaştırması. Hatta zaman ve maliyetten tasarrufu sağlayabilmesi.

‘Sıradan vatandaşa’ sade ve kimi zaman eğlenceli bir şekilde yapılan anlatımların sebebi de bu. Bir diğer adıyla popüler bilim…

Buradaki amaç bilimin meramını daha iyi anlatabilmek.

Bilim iletişimi, üniversite laboratuvarları içerisindeki araştırmacı ile vatandaş arasında kurulan bir köprü.

Bilim, medya aracılığı ile kamusallaşır, ancak hem medyanın hem de bilimin sermaye ile ilişkisi de aklımızın bir köşesinde mutlaka kalmalı. Bunu yukarıda yazılanlardan tamamen bağımsız olarak ifade ediyorum.

Çünkü sermaye işin içine girdiği zaman bilimin içerisindeki eşitsizlikler de daha belirginleşiyor.

Aynı medyada olduğu gibi.

Medya ve bilim de bu yönden benzeşiyor.

Ne yazık ki sermaye, reklam, sponsorla desteklendiği takdirde ne bilim ne de medya bağımsızlığını kazanamıyor.

Bir şeylerin iktidarı ya da muhalefeti size onlara destek olduğunuz için ya da destek olmanız için belli bir ücret veriyorsa hiçbiriniz bağımsız değilsinizdir. Çünkü aksini yazamazsınız.

Belki de bilim iletişimini ve bağımsız olmak için çaba sarf eden medyayı desteklemek bu açıdan da önemlidir. Kim bilir…

Umudumuz bir gün bağımsız bilim ve bağımsız medyaya ulaşabilmek.